Oklapowanie

Co to są klapy?

W instrumentach dętych wibrację strumienia powietrza (wysokość dźwięku) reguluje się poprzez zmianę jego częstotliwości, czyli długości fali dźwiękowej. Służą do tego otwory w korpusie instrumentu. W instrumentach dętych drewnianych zakrywające je metalowe przyciski, z podklejonymi od spodu szczelnie przylegającymi poduszkami, nazywa się klapami. Skomplikowany system mechaniki pozwala na zmiany wysokości dźwięków (uzyskanie wszystkich stopni gamy chromatycznej) i tym samym na grę w różnych tonacjach. Oklapowanie współczesnych instrumentów dętych drewnianych to efekt pracy wielu konstruktorów, którzy pragnęli połączyć czyste brzmienie z wygodą techniczną.

Historia

Historyczne instrumenty dęte drewniane, np. średniowieczne i renesansowe flety poprzeczne, miały prostą budowę bez mechanizmu klapowego. Dodawanie pojedynczych klap związane było ze stopniowym zwiększaniem wymagań technicznych w epoce baroku (kompozytorzy pisali coraz trudniejsze utwory w różnych tonacjach, nie zawsze wygodnych dla danego instrumentu). I tak np. w klarnecie dodano najpierw dwie klapy (J. Ch. Denner pod koniec XVII w.). następnie trzy, w połowie XVIII w. czwartą i piątą, a w 1791 r. Xavier Lefèbvre dodał szóstą klapę „cis”. Kilka lat później Ivan Müller skonstruował nowoczesny klarnet trzynastoklapowy. Z kolei w barokowym flecie poprzecznym pierwsze klapy były wykonywane ze srebra, montowane na drewnianym korpusie za pomocą cienkiego drucika i zamknięte w stanie spoczynku. Rewolucyjnych zmian w mechanice tego instrumentu dokonał Niemiec Theobald Boehm – otwory w korpusie zostały powiększone, a klapy w pozycji spoczynkowej nie zamykają otworów (bez naciskania pozostają otwarte).

Ciekawostka

W najdroższych instrumentach klapy pięknie się ozdabia – ręcznie grawerowanymi wzorami, kamieniami szlachetnymi lub masą perłową. 

W trakcie gry pod poduszkami klap często gromadzi się woda. Kiedy jest jej za dużo, tworzą się bańki, które stwarzają muzykom wiele kłopotów. Aby temu zapobiec, instrument trzeba często wycierać i przedmuchiwać, aby usunąć wilgoć.